Otomat Çelikleri

Karbon oranı %0.07 – %0.60 arasında değişen ve kükürt oranı %0.15 ile %0.40, fosfor oranı %0.07 – 0.10 arasında olan çeliklerdir.

İçerisine kükürt ve fosfor eklenen bu sebepten ötürü Kolay talaş kaldırma, kolay işleme, yağlı metal alaşım yüzeyi, kolay kesim özelliği kazandırılan metallerdir. Islah ve semente edilebilme özellikleri vardır.

Otomat çelikleri kurşun ile alaşımlandırılmış şekilde de bulunabilir. İlave edilen kurşun çeliğin mekanik özelliklerini değiştirmemekle birlikte yağlama özelliğini kesme hızları artırılabilmektedir.

Otomat çelikleri, genellikle hızlı talaş alma işleminde talaşların kırık çıkmasıyla, talaşlı imalat maliyetleri düşük çeliklerdir. Taşıdıkları kolay işlenebilirlik özelliklerinden dolayı, bu çelikler çok milli veya revolver torna tezgahlarında yapılan boyuna ve alın tornalama, diş açma, matkapla delme, raybalama gibi talaş kaldırma işlemlerine en uygun çelikler olarak tanımlanırlar.

Otomat Çeliklerinin Sınıflandırılması

Otomat çelikleri uygulanan ısıl işlemlere göre,

• •Isıl işlem uygulanmayanlar (yumuşak otomat çelikleri)
• •Isıl işlem uygulananlar
• •Islah işlemi uygulananlar
• •Sementasyon işlemi uygulananlar,

Olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.

Otomat Çeliklerine Uygulanan İşlemler

Talaş kaldırma gereği duyulmayan yüzeylerin hassas ölçü toleranslarında olması gerektiğinden, otomat çelikleri daha ziyade soğuk çekilmiş olarak kullanılır.

Bu arada, yaklaşık %0.120 kükürt ve düşük karbon ihtiva eden ve yarı otomat çeliği olarak adlandırılan çelikler, iyi bir işlenebilirlik özelliğinin yanı sıra, sıcak ve soğuk dövme uygulamasında başarıyla kullanılmaktadır.

Otomat Çeliklerinin Kullanım Alanları

Otomat çelikleri, süratli ve seri üretim yapabilen torna ve otomat tezgahlarında, tezgahın işleme hızına uygun yüksek kesici kalem ömrü, iş parçalarının kolay işlenmesini ve tezgahtaki rahat hareketini mümkün kılan iyi bir talaş kırılganlığı, çok düşük kesme kuvvetleri gereği, işlenen parçada iyi bir yüzey kalitesi, dar ölçü toleransları kısacası “iyi işlenebilirlik” sağladıklarından, otomotiv sanayi için değişik tür bağlantı elemanları makina ve teçhizat üreten endüstri kollarında ve inşaat sektöründe, konstrüksiyon elemanları üretiminde, hassas mekanik parçalar üreten endüstri kollarında (optik cihaz ve ölçü cihazları parçaları) kullanılmaktadır.

Otomat çeliklerinde ‘İyi İşlenebilirliği’ Sağlayan Faktörler

Bilindiği gibi, değişik çelik türlerinin talaşlı imalatında oluşan talaşlar tipik özellikler taşırlar. Örneğin, alaşımsız yumuşak çelikler, otomat tornalarında işlemeye uygun olmayan talaş türlerinin oluşumuna neden olurlar.

Kısa kırılgan talaş elde etmek,

• •Öncelikle dokuda homojen dağıtılmış kalıntıların oluşumunu sağlamak ve
• •Genelde çelik dokusunu gevrekleştirmekle mümkündür.

Bahis konusu hususlar hakkında kısa açıklama şöyle yapılabilir.

Kükürt (S) ile birlikte kurşun (Pb) ilavesi de işleme kolaylığını cüzi bir miktar artırır. Konu ile ilgili olarak aşağıda yer alan endekste, kurşunlu ve kurşunsuz otomat çeliklerinde işlene bilirlik özellikleri arasındaki farklar mukayeseli olarak görülmektedir.

Talaşlı İşleme Endeksi

Mamulde sağladığı işleme kolaylığının yanı sıra, çelik üretimi sırasında kurşun ilavesi özel yöntemler gerektirdiği ve sağlık açısından çok tehlikeli bir işlem olduğundan üretim maliyetlerini ve dolayısıyla satış fiyatlarını fevkalade arttırmaktadır.

Ancak, genel olarak tezgahlar normal kükürtlü otomat çelikleri ile optimal kapasite ve hızda yelerli bir şekilde çalışabildiklerinden kurşunlu otomat çeliklerinin kullanım alanları oldukça sınırlı kalmıştır.

SAE/AISI standartlarında kurşun bulunanlar 1 İLXX veya 12LXX simgeleriyle gösterilir. SAE J402 ve DIN 1651 standartları otomat çeliklerini kapsamaktadır.