Bizi Takip Edin:
Sekerpinar Mah. Menekse Sk. No:8 Cayirova / KOCAELI, Türkiye

Takım Çelikleri

Yüksek alaşımlı ve yüksek oranda karbon içeren çeliklere takım çelikleri denir. DIN normunda kısa gösterimdeki simgelerin başında X bulunursa bu çeliğin yüksek alaşımlı olduğunu belirtir. Örnek: X36 Cr Mo17 (1.2316).

Bu malzemelerin ıslah çeliklerinden en önemli farkı, içyapılarındaki temizlik nedeni ile belirtilen mukavemet ve sertlik değerlerinde sapmanın minimum olmasıdır.

Bu malzemeler ısıl işlem görmemiş olarak satın alınır ve kullanıcı tarafından işlendikten sonra ısıl işlem uygulanır. Bu çelik ancak ısıl işlemden sonra kendinden beklenen özellikleri sağlayabilir.

Takım çeliklerinin genel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. Bunlar;

  • Yüksek mukavemet
  • Yüksek sertlik
  • Yüksek tokluk
  • Yüksek süneklik
  • Yüksek aşınma direnci
  • Yüksek sıcaklıklarda çalışabilme
  • Yüksek ısı iletim kabiliyeti
  • Yüksek işlenebilirlik
  • Yüksek parlatılabilirlik
  • Yüksek şekillendirilebilirdik
  • Düşük termal genleşme

Yukarıda sıralanan olumlu özelliklerin bazıları bazı takım çeliği gruplarında yoktur. Takım çelikleri beş gruba ayrılır. Bunlar;

  • Karbonlu takım çelikleri
  • Yüksek hız takım çelikleri
  • Soğuk iş takım çelikleri
  • Sıcak iş takım çelikleri.
  • Darbeye mukavim takım çelikleri

Karbonlu Takım Çelikleri

Bu takım çeliklerine Türkiye’de su çelikleri de denilir. Bu malzemede karbon %0.16 ile %1.4 arasında değişen ana unsurdur. Bu malzemede Cr ve V (vanadyum) çok azdır.

Karbonlu takım çeliği çok sert bir kabuk altında yüksek mukavemette bir öz gerektiren yerlerde kullanılır. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı değildir.

Kullanıldığı yerler; şekillendirme ve şişirme kalıpları, kesme kalıpları, ahşap işleme kesici takımları (rende iskarpile vs.), eğe, kılavuz, rayba vs. olarak sıralanabilir.

Yüksek Hız Takım Çelikleri

Yüksek hız takım çelikleri derin sertleşebilir çeliklerdir. Bunlar yüksek mukavemetli ve aşınmalara karşı dirençli malzemelerdir.

Bu çeliklerin hepsinde %4 Cr bulunur. Bazı yüksek hız çelikleri molibden (Mo) esaslı bazıları ise wolfram (W) esaslıdır. Not: Wolfram bazı kaynaklarda tungsten olarak geçer.

Kullanıldığı yerler: Freze çakıları, torna kalemleri, rayba, kılavuz, azdırmalar, zımba ve kalıplar.

Soğuk İş Takım Çelikleri

Bunlar normal sıcaklıklarda yüksek mukavemet ve aşınma direnci gösteren malzemelerdir. Bunlarda başlıca element mangan (Mn), krom (Cr) ve wolfram (W) dır. Su verme sırasında çarpılma riskleri çok düşüktür.

Kullanıldığı yerler: Soğuk zımbalar, mastarlar, makaslar. Örnek: 1.2379 (X155 CrV Mo12 1) Rulo sacların boya kesilmesi veya dilinmesi için kullanılan soğuk makas bıçaklarının imalatında kullanılan çeliktir.

Türkiye’de en çok kullanılan soğuk iş takım çelikleri;

  • SAE 1390 (DIN 90 Mn V 8)
  • SAE 5190 (DIN 105 MnCr4)
  • SAE 7245 (DIN 45 W Cr 7)
  • SAE 512200 (DIN X 210 Cr 12)

Sıcak İş Takım Çelikleri

Bunlar adı üstünde sıcaklığı yüksek ortamlarda mukavemetlerini, aşınmaya karşı direnç özelliklerini ve tokluklarını kaybetmeden çalışabilirler. Bunların karbon oranları düşük olup %0.3 ile %0.5 arasındadır. Başlıca elementleri krom (Cr) ve wolfram (W) ve molibden (Mo) dır.

Sıcak iş takım çeliklerinin özellikleri aşağıdaki gibidir:

  • Darbelere karşı dayanıklıdırlar ancak yüksek sıcaklıklarda darbe mukavemetleri düşer.
  • Yüksek sıcaklıklarda 40-55 HRC arası sertlik değerlerini korurlar.
  • İşlenmeleri kolaydır,
  • Sıcaklıktan ötürü genleşmeleri düşüktür
  • Su verme sırasında çarpılma minimum seviyededir.
  • 550ºC de 1750-2500 (N/mm2) arasında akma mukavemetini sürekli olarak korurlar.

Kullanım yerleri: Beyaz eşya sektöründe ekstrüzyon kalıpları, sıcak rulo sarma mandrelleri, sıcak makaslar, sıcak dövme kalıpları, vb.

Türkiye’de en sık kullanılan sıcak iş takım çelikleri

  • SAE 5330 (DIN X 32CrMoV33)
  • SAE 7430 (DIN X 30WCrV53)
  • SAE 7930 (DIN X 30WCrV93)

Darbe Takım Çelikleri

Darbe takım çelikleri darbeli çalışacak takımların imalatında kullanılırlar. Bunlarda başlıca element silis(Si), krom (Cr) ve wolfram (W) dır. Bu çeliklerde karbon %0.5’i geçmez. Aşınmaya karşı dirençleri orta seviyededir.

Kullanıldığı yerler: Keskiler, zımbalar, çekiçler. Bunlarda yüksek sıcaklıklarda çalışma özellikleri yoktur.

Örnek: 1.2550 (60WCrV7)

Nasıl yardımcı olabiliriz?