Bizi Takip Edin:
Yüksek alaşımlı ve yüksek oranda karbon içeren çeliklere takım çelikleri denir. DIN normunda kısa gösterimdeki simgelerin başında X bulunursa bu çeliğin yüksek alaşımlı olduğunu belirtir. Örnek: X36 Cr Mo17 (1.2316).
Bu malzemelerin ıslah çeliklerinden en önemli farkı, içyapılarındaki temizlik nedeni ile belirtilen mukavemet ve sertlik değerlerinde sapmanın minimum olmasıdır.
Bu malzemeler ısıl işlem görmemiş olarak satın alınır ve kullanıcı tarafından işlendikten sonra ısıl işlem uygulanır. Bu çelik ancak ısıl işlemden sonra kendinden beklenen özellikleri sağlayabilir.
Takım çeliklerinin genel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. Bunlar;
Yukarıda sıralanan olumlu özelliklerin bazıları bazı takım çeliği gruplarında yoktur. Takım çelikleri beş gruba ayrılır. Bunlar;
Bu takım çeliklerine Türkiye’de su çelikleri de denilir. Bu malzemede karbon %0.16 ile %1.4 arasında değişen ana unsurdur. Bu malzemede Cr ve V (vanadyum) çok azdır.
Karbonlu takım çeliği çok sert bir kabuk altında yüksek mukavemette bir öz gerektiren yerlerde kullanılır. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı değildir.
Kullanıldığı yerler; şekillendirme ve şişirme kalıpları, kesme kalıpları, ahşap işleme kesici takımları (rende iskarpile vs.), eğe, kılavuz, rayba vs. olarak sıralanabilir.
Yüksek hız takım çelikleri derin sertleşebilir çeliklerdir. Bunlar yüksek mukavemetli ve aşınmalara karşı dirençli malzemelerdir.
Bu çeliklerin hepsinde %4 Cr bulunur. Bazı yüksek hız çelikleri molibden (Mo) esaslı bazıları ise wolfram (W) esaslıdır. Not: Wolfram bazı kaynaklarda tungsten olarak geçer.
Kullanıldığı yerler: Freze çakıları, torna kalemleri, rayba, kılavuz, azdırmalar, zımba ve kalıplar.
Bunlar normal sıcaklıklarda yüksek mukavemet ve aşınma direnci gösteren malzemelerdir. Bunlarda başlıca element mangan (Mn), krom (Cr) ve wolfram (W) dır. Su verme sırasında çarpılma riskleri çok düşüktür.
Kullanıldığı yerler: Soğuk zımbalar, mastarlar, makaslar. Örnek: 1.2379 (X155 CrV Mo12 1) Rulo sacların boya kesilmesi veya dilinmesi için kullanılan soğuk makas bıçaklarının imalatında kullanılan çeliktir.
Türkiye’de en çok kullanılan soğuk iş takım çelikleri;
Bunlar adı üstünde sıcaklığı yüksek ortamlarda mukavemetlerini, aşınmaya karşı direnç özelliklerini ve tokluklarını kaybetmeden çalışabilirler. Bunların karbon oranları düşük olup %0.3 ile %0.5 arasındadır. Başlıca elementleri krom (Cr) ve wolfram (W) ve molibden (Mo) dır.
Sıcak iş takım çeliklerinin özellikleri aşağıdaki gibidir:
Kullanım yerleri: Beyaz eşya sektöründe ekstrüzyon kalıpları, sıcak rulo sarma mandrelleri, sıcak makaslar, sıcak dövme kalıpları, vb.
Türkiye’de en sık kullanılan sıcak iş takım çelikleri
Darbe takım çelikleri darbeli çalışacak takımların imalatında kullanılırlar. Bunlarda başlıca element silis(Si), krom (Cr) ve wolfram (W) dır. Bu çeliklerde karbon %0.5’i geçmez. Aşınmaya karşı dirençleri orta seviyededir.
Kullanıldığı yerler: Keskiler, zımbalar, çekiçler. Bunlarda yüksek sıcaklıklarda çalışma özellikleri yoktur.
Örnek: 1.2550 (60WCrV7)