OTOMAT ÇELİKLERİ
Genel Bilgiler
Otomat çelikleri uygulanan ısıl işlemlere göre;
a- Isıl işlem uygulanmayanlar (yumuşak otomat çelikleri)
b- Isıl işlem uygulananlar,
b1- Islah işlemi uygulananlar
b2- Sementasyon işlemi uygulananlar,
olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.
Uygulanan İşlemler
Talaş kaldırma gereği duyulmayan yüzeylerin hassas ölçü toleranslarında olması gerektiğinden. otomat çelikleri daha ziyade soğuk çekilmiş olarak kullanılır.
Bu arada, yaklaşık % 0.120 kükürt ve düşük karbon ihtiva eden ve yarı otomat çeliği olarak adlandırılan çelikleri iyi bir işlenebilirlik özelliğinin yanısıra, sıcak ve soğuk dövme ve zımbalama parçalarının imalatında kullanılmaktadır. (Ornek: Somunlar) Yüksek kükürt ihtiva eden 9SMn28 kalitesi, sıcak dövme uygulamasında başarıyla kullanılmaktadır.
Bu arada, son yıllarda muhtelif borular, yarı kaynar otomat çeliklerinin preslenmesi ve bilahare ekstruzyonu ile üretilmeye başlanmıştır. Bu tür bir uygulama, talaşlı imalat masrafının azalmasını ve büyük oranda malzeme tasarrufunu da beraberinde getirmektedir.
Kullanım Alanları
Otomat çelikleri, süratli ve seri üretim yapabilen torna ve otomat tezgahlarında,
Tezgahın işleme hızına uygun yüksek kesici kalem ömrü, - iş parçaların kolay işlenmesini ve tezgahdaki rahat hareketini mümkün kılan iyi bir talaş kırılganlığı,
Çok düşük kesme kuvvetleri gereği, - işlenen parçada iyi bir yüzey kalitesi, dar ölçü toleransları. Kısaca iyi işlenebilirlik sağladıklarından,
Otomotiv sanayi için değişik tür bağlantı elemanları - makina ve teçhizat üreten endüstri kollarında ve inşaat sektöründe,
Konstrüksiyon ve konstrüksiyon elemanları üretiminde,
Hassas mekanik parçalar üreten endüstri kollarında. (optik cihaz ve ölçü cihazları parçaları) kullanılmaktadır.
Otomat Çeliklerinde ‘İyi İşlenebilirliği’ Sağlayan Faktörler
Bilindiği gibi, değişik çelik türlerinin talaşlı imalatında oluşan talaşlar tipik özellikler taşırlar. Orneğin, alaşımsız yumuşak çelikler, otomat tornalarında işlemeye uygun olmayan talaş türlerinin oluşumuna neden olurlar. Kısa kırılgan talaş elde etmek,
a- Öncelikle dokuda homojen dağıtılmış kalıntıların oluşumunu sağlamak ve
b- Genelde çelik dokusunu gevrekleştirmekle mümkündür. Bahis konusu hususlar hakkında kısa açıklama şöyle yapılabilir. Kükürt (S) ile birlikte kurşun (Pb) ilavesi de işleme kolaylığını cüzi bir miktar artırır. Konu ile ilgili olarak aşağıda yer alan endekste, kurşunlu ve kurşunsuz otomat çeliklerinde işlenebilirlik özellikleri arasındaki farklar mukayeseli olarak görülmektedir.
Talaşlı İşleme Endeksi
Mamulde sağladığı işleme kolaylığının yanısıra, çelik üretimi sırasında kurşun ilavesi özel yöntemler gerektirdiği ve sağlık açısından çok tehlikeli bir işlem olduğundan üretim maliyetlerini ve dolayısıyla satış fiyatlarını fevkalade arttırmaktadır. Ancak, genel olarak tezgahlar normal kükürtlü otomat çelikleri ile optimal kapasite ve hızda yeterli bir şekilde çalışabildiklerinden kurşunlu otomat çeliklerinin kullanım alanları oldukça sınırlı kalmıştır. SAE/AISII standartlarında kurşun bulunanlar 1 IILXX veya 12LXX simgeleriyle gösterilir. SAE J402 ve DIIN 1651 standartları otomat çeliklerini kapsamaktadır.