TAKIM ÇELİKLERİ
Genel Bilgi
Takım çelikleri talaşlı veya talaşsız imalatta kullanılan sıcak veya soğuk haldeki iş parçasını kesme, dövme ve sıkıştırma yöntemlerinden biri veya birkaçı ile biçimlendiren yüksek nitelikli çeliklerdir. Başlıca üç ana bölümde incelemek mümkündür.
1) Soğuk İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçmeyen takımların imalinde kullanılan çeliklerdir. Talaşlı veya talaşsız imalat için kullanılırlar.
2) Sıcak İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçen, 300-600°C arası ısıya tabi takımlarda kullanılır.
3) Yüksek Hız Çelikleri:
Malzemelerin yüksek hızlarda ilerlemeleri için kullanılan takım çelikleridir. Yüksek kesme hızlarına dirençlidirler ve genelde talaşlı imalat için kullanılırlar.
Takım çelilderi genelde alaşımlı (hatta yüksek) olup, sertleştirme ortamlarına göre adlanırlar.
Yağ Çelikleri:
Yağda sertleşebilen manasına gelmekle beraber, özellikle 2842-25 10 numaralı çeliklerin anlaşılması doğru olur. 2080-2601 kalite çelikler hem yağda hem de havada sertleşebildikleri için bazen yağ bazende hava çeliği diye söylenir. Hava çeliğinde esas kastedilen tür; yüksek hız çelikleri olmaktadır. Bu çelikler, ‘HSS veya kalemlik olarak vasıflanır. Çok değişik türleri olmakla beraber ithal orijinli olup pahalı ve temini zor olduğu için piyasada genel olarak 3343 numaralı çeşidi bulunur.
TAKIM ÇELİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ
Özellik Açıklama:
Sertleşebilirlik sertleştirme sonrası belirli bir sertlik alma özelliği.
Aşınma direnci oda sıcaklığında veya daha yüksek sıcaklıklarda aşınmaya karşı direnç,
Tokluk zorlamalar ile kırılmaya karşı direnç,
Sıcak sertlik ve dayanım sertlik veya dayanım oda sıcaklığında değişmeme daha yüksek (kızıl) sıcaklıklarda önemli oranda tutabilme özelliği ,
Meneviş kalıcılığı yüksek meneviş sıcaklıklarında sertliğin çok az azalması,
Boyut kalıcılığı sertleştirme sırasında kontrol edilemeyen ölçü değişiklikleri meydana gelmemesi.
Soğuk İş Takım Çeliklerinin Kullanım Yerleri
Soğuk iş takım çelikleri aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir.
Kesme takımları
- Sütunlu veya yassı kesme tezgahları
- Kazıma bıçakları
- Hassas delme takımları
- Kağıt ve plastik bıçaklar
- Delme zımbaları
Çekme takımları
- Derin çekme takımları (saç şekillendirme)
- Tel çubuk boru çekme takımları
Kabartma takımları
Talaşlı imalat takımları (demir veya demir dışı metallerin işlenmesi için)
Dişli takımları
- Dişlilerin talaşsız imalatı için merdane veya çeneler
- Dişlilerin talaşlı imalatı için matkap ve kesiciler
Makina bıçakları
Civata, perçin ve somunların soğuk işlem takımları
Soğuk fışkırtma pres takımları
Sinter presleme takımları
Tahta testereleri
Basınçlı hava takımları
Plastik işleme takımları
Ölçü aletleri
Germe kovanları
El aletleri
Şaft malzemeleri
UYGULAMA ALANLARI
Soğuk İş Takım Çelikleri:
Kesme
Delme
Zımbalama
Biçme
Baskı
Presleme
Soğuk ezme
Soğuk fışkırtma
Soğuk biçimlendirme
işlemlerinde kullanılır.